W dniu 25 lipca 1920 r. uchwałą Senatu RP został powołany na Uniwersytecie Poznańskim Wydział Lekarski. Dziekanem Wydziału mianowany został dr Adam Wrzosek, którego powołano także na stanowisko profesora zwyczajnego Katedry Fizjologii i Historii Medycyny. Pierwsza Rada Wydziału Lekarskiego w Poznaniu zebrała się na swoim pierwszym posiedzeniu dnia 19 listopada 1920 r. Decyzją Rady na Wydziale Lekarskim utworzono Katedrę Chemii Fizjologicznej.
W dniu 1 października 1920 roku
na Dyrektora Katedry powołano Profesora Stefana Tytusa Dąbrowskiego.
Stefan Tytus Zygmunt Dąbrowski urodził się 31 stycznia 1877 roku w Warszawie.
Do 1900 roku studiował medycynę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Po studiach przebywał do 1902 roku w Paryżu, gdzie pod kierunkiem prof. Armanda Gautiera prowadził badania w zakresie fizjologii nerek i nefrologii. W pierwszym okresie działalności naukowej najważniejszym osiągnięciem profesora Dąbrowskiego było odkrycie i wyodrębnienie urochromu w moczu. Odkrycia tego prof. Dąbrowski dokonał w 1908 roku i przedstawił w pracy habilitacyjnej „O naturze chemicznej podstawowego barwnika moczu”, wykonanej w Uniwersytecie Lwowskim pod kierunkiem prof. S. Bądzyńskiego.
W roku 1920 prof. S. Dąbrowski przyjął zaproszenie prof. Heliodora Święcickiego, Rektora Uniwersytetu Poznańskiego i przeniósł się z Lwowa do Poznania. W dniu 1 października 1920 roku Stefan Dąbrowski jako profesor zwyczajny objął kierownictwo Katedry Chemii Lekarskiej (od 1922 r. Katedry Chemii Fizjologicznej) w nowo powstałym Uniwersytecie. Prof. Dąbrowski od 1920 r. był członkiem rzeczywistym Akademii Nauk Lekarskich, od 1928 r. członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, od 1930 r. członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W latach 1920-21 prof. S. Dąbrowski był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, posłem na sejm (4 kadencje) oraz wiceprezesem Zarządu Głównego i Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego.
W 1927 roku po śmierci profesora Józefa Browińskiego, został dodatkowo kierownikiem Zakładu Chemii Ogólnej. Do września 1939 r. kierował obu zakładami. W 1937 r. prof. Dąbrowski został wybrany dziekanem Wydziału Lekarskiego, a w roku 1939 mianowany Rektorem Uniwersytetu Poznańskiego.
We wrześniu 1939 roku, po rozpoczęciu II Wojny Światowej nastąpiła likwidacja Uniwersytetu i konfiskata jego mienia.
Reaktywowanie Wydziału Lekarskiego nastąpiło w styczniu 1945 roku. Na Dziekana Wydziału Lekarskiego powołano prof. Witolda Kapuścińskiego, a prof. Adam Wrzosek został Delegatem Rady Wydziału. Kierownikiem Zakładu Chemii Fizjologicznej był nadal prof. Stefan Dąbrowski, który od 28 marca 1945 roku objął ponownie stanowisko Rektora Uniwersytetu Poznańskiego.
Kierując Zakładem Chemii Fizjologicznej oraz Zakładem Chemii Ogólnej, prof. Dąbrowski angażował do współpracy lekarzy, chemików, fizyków i farmaceutów, co umożliwiało wyjaśnienie problemów badawczych na różnych płaszczyznach.
Tematyka prac naukowych prof. Dąbrowskiego była zawsze aktualna i błyskotliwa, obejmowała problemy biochemiczne i kliniczne. Ujęta została w szeregu publikacji, drukowanych głównie w „Biuletynie Zagranicznym i Rozprawach Wydziału Lekarskiego Polskiej Akademii Umiejętności” oraz w czasopismach francuskich.
Prof. Dąbrowski interesował się również tematyką dotyczącą czynności nerek. W 1924 r. prof. Dąbrowski opublikował pracę na temat funkcji wydzielniczej nerki i znaczenia tzw. stałej Ambarda (stała wydalania mocznika). Do zagadnienia tego prof. Dąbrowski powracał wielokrotnie, m. in. w 1929 r. opublikował pracę „O dyfuzji i absorpcji w nerce” oraz w 1938 r. „O granicach ścisłości w oznaczeniu stałej wydalania mocznika (stałej Ambarda) przy badaniu nerek” wspólnie z Dehryngiem i Stolzmannem. Tematyką tą prof. Dąbrowski interesował się także w trakcie II Wojny Światowej.
W Zakładzie Chemii Fizjologicznej prowadzono badania dotyczące zjawisk fizykochemicznych oraz matematycznych prawidłowości w zjawiskach zachodzących w ustroju żywym. Profesor S. Dąbrowski opracował m. in. „teorię dynamiczną źródła” i wprowadził „równanie dyfuzji” (S. Dąbrowski, Z. Stolzmann). Badania nad podobieństwem chemicznym hemoglobiny i chlorofilu (S. Dąbrowski, L. Marchlewski) były osiągnięciami na skalę krajową. Interesujące były prace nad przemianą węglowodanową u chorych na tzw. wówczas żółtaczkę nieżytową (wirusowe zapalenie wątroby) w spoczynku, po obciążeniu glukozą i po wysiłku fizycznym (T. Kucharski, W. Łapa). Temat ten jest przedmiotem dociekań także i dziś w różnych ośrodkach krajowych i zagranicznych.
Rozpoczęte prace nad fizykochemiczną funkcją krwinki czerwonej, rozwinięto po wojnie (prace S. Raszejowej, A. Sławińskiego, K. Wysockiego i Z. Stolzmanna). Prowadzone badania doprowadziły do ustalenia prawa wymiany jonów między erytrocytami i osoczem, oddzielnie dla krwi tętniczej i żylnej. Ich wynikiem było wprowadzenie oryginalnego równania różniczkowego dyfuzji oraz wykazania stałości stężeń Cl¯ a także stałość dla HCO3¯ i kationów w krwinkach i osoczu.
W Katedrze zajmowano się także analityką sodu, chloru i magnezu w osoczu krwi (S. Dąbrowski, S. Raszejowa).
Profesor Stefan Dąbrowski zmarł 23 marca 1947 roku, spoczywa na cmentarzu w Puszczykowie.
Od 1947 roku, po śmierci prof. S. Dąbrowskiego,
kierownictwo zakładu objął dotychczasowy zastępca prof. Zdzisław Stolzmann (habilitowany w 1945 roku, mianowany prof. nadzw. w roku 1949, profesorem zwyczajnym w 1963 roku).
Zdzisław Stolzmann urodził się 24 sierpnia 1906 roku w Poznaniu.
Na Uniwersytecie Poznańskim studiował najpierw chemię na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym, a następnie na Wydziale Lekarskim. W 1929 roku otrzymał stopień doktora filozofii w zakresie chemii na podstawie rozprawy wykonanej w Zakładzie Chemii Ogólnej Wydziału Rolniczo-Leśnego. Dyplom lekarza uzyskał w 1936 roku, a stopień doktora medycyny w roku 1938 na podstawie pracy wykonanej w Zakładzie Chemii Fizjologicznej pod kierunkiem prof. S. Dąbrowskiego na temat „Wahania zawartości mocznika i właściwego azotu poza białkowego w krwinkach i osoczu u człowieka na czczo i w czasie trawienia pokarmów białkowych” (za pracę naukową otrzymał nagrodę Senatu Uniwersytetu Poznańskiego). W czasie wojny początkowo pracował jako lekarz w Szpitalu Miejskim w Poznaniu, następnie udał się do Częstochowy gdzie przebywał do końca okupacji. W porozumieniu z władzami Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich zorganizował filię tej uczelni w Częstochowie, umożliwiając studiowanie medycyny w zakresie programów I i II roku.
W 1945 roku dr Z. Stolzmann powrócił na stanowisko adiunkta w Katedrze Chemii Fizjologicznej. W tym samym roku przeprowadził przewód habilitacyjny na podstawie pracy wykonanej i opublikowanej tuż przed wojną, uzyskując stopień docenta chemii fizjologicznej. W 1946 roku wyjechał na 4-miesięczne stypendium naukowe do Lund w Szwecji. W 1947 r. został wybrany na członka zwyczajnego Wydziału Lekarskiego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w 1951r. został włączony w poczet członków honorowych Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego, a w 1952 został powołany na członka Komitetu Biochemicznego Wydziału II PAN.
W latach 1950-1954 prof. Z. Stolzmann pełnił obowiązki Kierownika Zakładu Chemii Fizjologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie (zakład powołano w 1950 roku), prowadził zajęcia dydaktyczne w zakresie chemii fizjologicznej dla studentów medycyny i oddziału stomatologii.
W dniu 1 stycznia 1950 roku, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 października 1949 r. powstała Akademia Lekarska, utworzona jako oddzielna wyższa szkoła przez wydzielenie z Uniwersytetu Poznańskiego, Wydziału Lekarskiego i Farmaceutycznego. Na stanowisko Rektora Akademii Lekarskiej powołany został prof. dr Tadeusz Kurkiewicz, Dziekanem Wydziału Lekarskiego został prof. dr Karol Jonscher. Funkcję Kierownika Katedry Chemii Fizjologicznej pełnił nadal prof. dr Zdzisław Stolzmann, który w 1956 roku wybrany został na Dziekana Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Poznaniu - pełnił tę funkcje przez dwie kadencje (do 1960 roku).
W 1958 roku prof. Z. Stolzmann uzyskał stypendium Rockefellera i wyjechał do Stanów Zjednoczonych dla poznania najważniejszych biochemicznych ośrodków naukowych.
W latach 1957-1961 był drugim w historii diagnostyki laboratoryjnej Krajowym Konsultantem w zakresie analityki lekarskiej.
W związku z tym, że prof. Z. Stolzmann pełnił zarówno funkcje Kierownika Katedry jak i Konsultanta Krajowego ds. Analityki Lekarskiej, a dwóch jego adiunktów (J. Chmiel i J. Patelski) pełniło funkcje Konsultantów Wojewódzkich, Zakład Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu stał się ośrodkiem szkoleniowym dla lekarzy w zakresie analityki medycznej. Pierwszy kurs analizy biochemicznej dla studentów medycyny odbył się w Katedrze w roku 1956.
W latach 1965-1976, prof. Z. Stolzmann jako ekspert WHO był Kierownikiem Katedry Biochemii na Uniwersytecie w Tunisie. Po wyjeździe prof. Stolzmanna do Tunezji, kuratorem Katedry został prof. Antoni Horst (ur. 1915), członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, pionier genetyki człowieka w Polsce, inicjator i pierwszy Kierownik Zakładu Genetyki Człowieka AM (od 1963r.), a następnie Zakładu Genetyki Człowieka PAN od 1974r.
Po przejściu na emeryturę, kolejne 25 lat życia prof. Stolzmann spędził w USA.
Zmarł 13 sierpnia 1997 roku w Houston (USA), pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu.
Od roku 1969 kierownictwo Katedry objęła doc. dr hab. Halina Zborowska-Karoń, która rozpoczęła pracę jako studentka – zastępca asystenta od roku 1948, a następnie jako lekarz medycyny na stanowisku asystenta od 1 czerwca 1953 roku.
Halina Zborowska – Karoń urodziła się 20 października 1924 roku w Grabionnie.
W 1948 roku, jeszcze jako studentka III roku medycyny, została zatrudniona w Katedrze Chemii Fizjologicznej na stanowisku zastępcy asystenta i w tej Katedrze przeszła wszystkie kolejne etapy drogi zawodowej pracownika naukowo – dydaktycznego. W 1952 roku uzyskała dyplom lekarza medycyny. W 1956 – specjalizację II stopnia z zakresu analityki medycznej. W 1960 roku uzyskała stopień naukowy doktora medycyny na podstawie pracy pt. „Oporność osmotyczna krwinek czerwonych w niektórych stanach patologicznych” a w 1964 roku otrzymała stopień naukowy docenta na podstawie dysertacji pt. „Wolne nukleotydy krwinek czerwonych w doświadczalnej retikulocytozie”.
Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego uzyskała w roku 1974, a tytuł profesora zwyczajnego w 1985 roku.
Głowna tematyka badań naukowych prof. Haliny Karoń obejmowała metabolizm krwinek czerwonych, ze szczególnym uwzględnieniem choroby nowotworowej.
W 1969 roku została powołana na stanowisko Kierownika Katedry i Zakładu Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu i funkcję tę pełniła do 1995 roku, kiedy przeszła na emeryturę.
Była z zamiłowania dydaktykiem; nauczanie sprawiało jej autentyczną przyjemność. Znana była także z umiejętności organizacyjnych i kierowniczych, którymi wykazywała się, pełniąc wszystkie powierzone jej funkcje.
W latach 1975-1980 była członkiem Komisji Genetyki i Biologii Molekularnej Oddziału PAN w Poznaniu oraz członkiem Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, Polskiego Towarzystwa Biochemicznego oraz Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. „Za zasługi dla rozwoju województwa poznańskiego”; odznaczona została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Prof. zw. Dr hab. Halina Zborowska – Karoń zmarła w Poznaniu 21 listopada 2011 roku w wieku 88 lat.
W roku 1995 kierownictwo Katedry objął
prof. dr hab. med. Wiesław H. Trzeciak.
Wiesław Henryk Trzeciak urodził się 5 stycznia 1934 roku w Poznaniu.
W Katedrze Chemii Fizjologicznej profesor Trzeciak pracował od 1959 roku - początkowo jako student w kole naukowym, a od 1963 r. na stanowisku asystenta jako pracownik naukowo — dydaktyczny. W roku 1968 uzyskał stopień doktora nauk medycznych, a rozprawę habilitacyjną zatytułowaną „Rola esterazy cholesterolowej z kory nadnerczy w mechanizmie działania hormonu adrenokortykotropowego” przedstawił i obronił w roku 1977.
Prof. W. Trzeciak jest uczniem profesora Zdzisława Stolzmanna, którego obok Szkota G.S. Boyda, uważa za swojego „mistrza”. Odbył kilka długoterminowych staży naukowych w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Australii (łącznie ok. siedem lat). Przez dziewięć lat byt zatrudniony w Instytucie Genetyki Człowieka PAN na stanowisku profesora, kierownika zespołu Regulacji Ekspresji Genu. Lekarz — biochemik, zajmuje się głównie regulacją syntezy hormonów steroidowych w korze nadnerczy (endokrynologia molekularna).
Dzięki dotacjom Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz środkom finansowym z Komitetu Badań Naukowych, laboratoria badawcze, sale ćwiczeń i pomieszczenia administracyjne zostały przebudowane, i wyposażone w nowoczesną aparaturę i sprzęt. Zatrudniono kilku absolwentów biologii molekularnej i biotechnologii, co umożliwiło prowadzenie badań na poziomie molekularnym.
Głównie dzięki wysiłkom dra J. Bogusława Dylewskiego unowocześniono organizację zajęć dydaktycznych oraz programy ćwiczeń, seminariów i wykładów, co podniosło poziom nauczania i pozwoliło na uzyskanie wiodącej pozycji w zakresie nauczania biochemii w Uczelniach Medycznych.
W roku 2000., na wniosek kierownika Katedry, dokonano zmiany nazwy jednostki na Katedra i Zakład Biochemii i Biologii Molekularnej.
Profesor W. Trzeciak za swoje największe osiągnięcie uważa, wyjaśnienie mechanizmu aktywacji izoformy hormonozależnej lipazy/esterazy cholesterolowej z kory nadnerczy przez hormon przedniego płata przysadki, kortykotropinę (ACTH) oraz ustalenie, że głównym regulatorem ekspresji genu kodującego ten enzym jest czynnik transkrypcyjny SF-1. Profesor także wykazał, że glukokortykosteroidy, za pośrednictwem ich receptora, hamują ekspresję genów CYP11A1 i CYP 17, szczególnie ważnych dla syntezy hormonów steroidowych w korze nadnerczy. Profesor udowodnił, że niektóre czynniki wzrostu i neuropeptydy pobudzają różnicowanie komórek ziarnistych jajnika w kierunku komórek ciałka żółtego poprzez indukcję CYP11AI.
Prof. W. H. Trzeciak jest członkiem Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN (pierwszy w historii tej Uczelni), kilku Komisji i Rad Naukowych (Endokrynologii Klinicznej i Doświadczalnej PAN, Genetyki i Biologii Molekularnej PAN, Patofizjologii Komórki PAN, Genetyki Człowieka PAN, Medycyny Doświadczalnej PTPN, Historii Medycyny PTPN). Bierze aktywny udział m.in. w Polskim Towarzystwie Biochemicznym, Towarzystwie Endokrynologów Polskich, Polskim Towarzystwie Genetyki Człowieka. Profesor poza Polską współpracuje z europejskimi i innymi zagranicznymi ośrodkami naukowymi na świecie.
W roku 2004 Prof. W.H. Trzeciak przeszedł na emeryturę.
W 2004 roku kierownikiem Katedry został
Prof. dr hab. Paweł P. Jagodziński.
Paweł P. Jagodziński urodził się w 1961 r. we Wrześni.
Ukończył Technikum Chemiczne im. Marii Skłodowskiej-Curie w Poznaniu, dwukrotny finalista oraz laureat Ogólnopolskiej Olimpiady Chemicznej. W 1981 roku rozpoczął studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Działając w Kole Naukowym, interesował się biochemią bakterii denitryfikacyjnych, czego wynikiem było opracowanie metody izolacji nieopisanego wcześniej gatunku bakterii denitryfikacyjnej wykorzystującej metanol jako jedyne źródła węgla oraz energii. Podczas studiów dwukrotnie otrzymał wyróżnienie Primus Inter Pares oraz stypendium Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia w pracy naukowej oraz za wyniki w nauce. Studia ukończył z wyróżnieniem, w 1986 roku obronił pracę magisterską p.t.: „Nowa bakteria denitryfikacyjna wykorzystująca metanol jako jedyne źródło węgla i energii". W 1986 roku został zatrudniony na stanowisku asystenta w Zakładzie Genetyki Człowieka PAN, gdzie pracował pod kierunkiem prof. A. Horsta.
W czerwcu 1992 roku P. Jagodziński obronił pracę doktorską zatytułowaną: „Akumulacja czynnika wzrostu naskórka w jądrach komórek czerniaka złośliwego”. Promotorem pracy doktorskiej był prof. dr hab. Wiesław Trzeciak.
W 1993 roku dr P. Jagodziński wyjechał na staż naukowy do USA, na Uniwersytet im. Thomasa Jeffersona w Filadelfii, w Pracowni Immunologii i Wirusologii.
W związku z odkryciem w 1996 r., że limfocyty CD4 oraz komórki monocytów i makrofagów będących homozygotami pod względem delecji 32 par zasad w obrębie genu receptora chemokin CCR5 nie infekują się wirusami monocyto/makrofagotropowymi, podjęto badania mające określić częstość występowania zmutowanego allelu receptora chemokin CCR5 w różnych regionach Polski. Badania kohortowe wśród 861 osób wykazały, że średnia częstość występowania badanej mutacji w naszym kraju wynosi 10,9% i znajduje się pomiędzy wartościami charakteryzującymi ludność zamieszkującą Litwę (11.5%) i Europę Zachodnią (9.2%-10.1%).
Po powrocie do Polski w 1997 roku dr P. Jagodziński został zatrudniony w Katedrze i Zakładzie Chemii Fizjologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu, gdzie pracuje do chwili obecnej.
W roku 1998 dr P. Jagodziński uzyskał grant Komitetu Badań Naukowych, zatytułowany „Podłoże molekularne nabytego zespołu upośledzonej odporności”, w ramach którego kontynuował badania nad wpływem siarczanów wielocukrów na ekspresje ko-receptorów wirusa HIV-1. Wykazano, że siarczan wielkocząsteczkowego dekstranu zwiększa ekspresję transkryptu receptora dla chemokin CCR5 w komórkach monocytów i makrofagów oraz indukuje aktywność czynnika transkrypcyjnego NF-kB biorącego udział w replikacji wirusa HIV-1.
W latach 2002-2004 dr hab. P. Jagodziński zajmował się badaniem replikacji wirusa HIV-1 w limfocytach typu Thl i Th2. Badania potwierdziły wcześniejsze obserwacje, że wirusy limfotropowe infekują skuteczniej komórki Th2, co jest spowodowane wyższą ekspresją na ich powierzchni białka CXCR4. Badania wpływu siarczanowanych polisacharydów na ekspresję interleukiny 8 (11-8) wykazały, że siarczany polisacharydów mogą stymulować komórki monocytów i makrofagów do biosyntezy 11-8. Równocześnie w ramach współpracy z doc. J. Prokopem z Katedry i Kliniki Dermatologii UM w Poznaniu dr hab. P. Jagodziński uczestniczył w badaniach ekspresji endogennych wirusów w postaci skórnej i systemowej tocznia rumieniowatego, twardzinie oraz chorobie mieszanej tkanki łącznej.
W 2002 roku dr P. Jagodziński uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk biologicznych, nadany przez Radę Wydziału Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza na podstawie rozprawy p.t. „Wiązanie glikoproteiny 120 wirusa HIV-1 z komórkami docelowymi”.
Równoległy kierunek badań, prowadzonych przez dr hab. P. Jagodzińskiego wspólnie od 2003 roku z prof. dr hab. P. Jędrzejczakiem w ramach współpracy z Kliniką Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu UM w Poznaniu, dotyczył oznaczania ilości i rodzaju mRNA w plemnikach mężczyzn płodnych i mężczyzn mających trudności z uzyskaniem potomstwa. Kolejna współpraca rozpoczęta w tym samym roku z prof. H. Sadowską - Chwalińską z Kliniki Chorób Tkanki Łącznej Instytutu Reumatologii w Warszawie skupiała się na badaniach zmian ekspresji wybranych białek biorących udział w przenoszeniu sygnału wewnątrzkomórkowego w limfocytach T CD4﹢ u osób z toczniem rumieniowatym układowym. W roku 2004 wspólnie z dr B. Biedziak z Kliniki Ortodoncji UM w Poznaniu oraz dr K. Hozyaszem z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, rozpoczęto badania nad genetycznymi przyczynami wad rozwojowych części twarzowej czaszki. Współpraca ta, nadal kontynuowana, zaowocowała opublikowaniem kilkunastu oryginalnych prac w czasopismach o zasięgu ogólnoświatowym.
W roku 2004 dr hab. P. Jagodziński objął stanowisko kierownika Katedry i Zakładu Biochemii i Biologii Molekularnej UM.
W roku 2007 dr hab. P. Jagodziński otrzymał nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Natomiast w roku 2011 otrzymał tytuł profesora nauk medycznych.
Prof. Jagodziński jest członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS, Polskiego Towarzystwa Immunologii Doświadczalnej i Klinicznej, Polskiego Towarzystwa Biochemicznego i Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.
Bibliografia
Maciej Zabel, Ewa Sumelka (2015). Collegium Anatomicum w Poznaniu – o historii, sztuce i nauce. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.